स्पर्श!
एका व्यक्तीने दुसऱ्या व्यक्तीला त्वचेद्वारे दिलेला भावनात्मक संदेश!
स्पर्श हा भावनात्मक संदेश असल्याने स्पर्श करणाऱ्या व्यक्तीच्या मनात कोणता भाव आहे हे त्या स्पर्श होणाऱ्या व्यक्तीला लगेचच समजते वा समजायलाच हवे!
म्हणजेच प्रत्येक भारतीयाला चांगला स्पर्श वा वाईट स्पर्श यांचा भावनात्मक संदेश ओळखता यायलाच हवा!
आणि फक्त चांगला भावनात्मक संदेश आपल्या स्पर्शातून इतरांना देता ही यायला हवाच!
आणि म्हणूनच एक व्यक्ती जेव्हा दुसऱ्या व्यक्तीला प्रत्यक्ष स्पर्श करते तेव्हा पुढील बाबी लक्षात ठेवाव्यात, कारण आपला स्पर्श हा केवळ आदरभावाचाच स्पर्श नव्हे, तर आपल्या स्पर्शातून माणूसकीचा मानसिक आधार इतरांना मिळायला हवा!
१) आपल्या कोणत्याही स्पर्शात कधीही विकारभाव नसावा.
२) आपण वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींना चरणस्पर्श करुन त्यांचा आशीर्वाद आपल्या मस्तकी धारण करतो, तेव्हा संबंधित वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या चरणस्पर्शाचा फक्त वरवरचा आव नसावा.
३) आपण कोणता भावनात्मक संदेश आपल्या स्पर्शातून देतोय, हे आपल्या प्रत्येक स्पर्शातून इतरांना समजते आणि आपल्या या प्रत्येक स्पर्शातूनच आपला मूळ स्वभाव ओळखला जातो!
म्हणूनच आपल्या प्रत्येक स्पर्शातून स्पर्श होणाऱ्या व्यक्तीला आदरभाव जाणवेल, असाच भावनात्मक संदेश आपल्या स्पर्शाद्वारे इतरांना जायला हवा!
वरील अर्थाची चारोळी आधी सादर करतो आणि "चरणस्पर्श" एक वरदानात्मक संस्कार या उपविषयाकडे वळतो!
* स्पर्श आणि चरणस्पर्श! *
कोणत्याही स्पर्शात नसावा विकारभाव,
चरणस्पर्शाचा नको फक्त वरवरचा आव;
हर स्पर्शातून ओळखला जातो स्वभाव,
प्रत्येक स्पर्शातून जाणवावा आदरभाव!
आता वळू या मानवतेच्या सर्वांत पवित्र स्पर्शाकडे! अर्थातच चरणस्पर्शाकडे!
चरणस्पर्श!
डोके नम्रतेने झुकवून, वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तीच्या पायांना स्पर्श करीत केलेला मनोभावे नमस्कार वा दंडवत म्हणजे चरणस्पर्श होय!
चरणस्पर्श करतांना आपल्यातील "मी"पणा सोडून "कमी"पणा घेतला जातो, म्हणूनच चरणस्पर्श हा एका आत्म्याने दुसऱ्या आत्म्याला समरसतेने केलेला प्रणिपात होय!
कळत-नकळत कुणाला तरी आपला पाय लागला तेव्हाही आपण नकळतपणे ज्या व्यक्तीला आपल्या पायाचा चुकून धक्का लागलाय, त्या व्यक्तीचाही आपण सहजपणे चरणस्पर्श करतो वा असे करावे!
आपल्या हिंदू धर्मात कोणतेही शुभ वा विधायक कार्य करण्यापूर्वी वरिष्ठांचे चरणस्पर्श करण्याची एक अतिशय चांगली परंपरा आहे!
आजही अनेक घरांमध्ये सकाळी उठल्यावर अथवा घराबाहेर जातांना वरिष्ठांचे चरणस्पर्श केले जावून त्यांच्या आशीर्वादाची शिदोरी पुढील कामांसाठी बरोबर नेण्याची पध्दत आहे!
* वरिष्ठांचे वा सन्माननिय व्यक्तींचे चरणस्पर्श केल्याने :
१) वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींबद्दल आपल्या मनात आदर कायम राहतो.
या आदरातून आपलेपणा तर येतोच, वरुन संबंधित वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्ती
व्यक्तींबद्दल मनात "आदरयुक्त भीती" तयार झाल्याने, या वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींचा मान राखण्यासाठी आपण आपल्या वर्तनात जाणीवपूर्वक विधायक बदल करतो; त्यामूळेच भविष्यात आपल्या हातून चुका वा पाप होण्याची शक्यता कमी होते!
२) वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या आशीर्वादरुपी मस्तक व पाठीवरील प्रेमळस्पर्शाने त्यांच्यातील धनात्मक उर्जेचा लाभ प्रत्यक्षपणे आपल्याला मिळतो.
३) वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या हृदयात आपल्याबद्दलच्या सहानुभूती व प्रेमविषयक एक विशिष्ट कोपरा तयार होवून, हे वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्ती आपल्याला केवळ मार्गदर्शनच नव्हे तर हरघडी मदत देण्याच्या मनस्थितीत असतात.
४) कनिष्ठांनी ज्येष्ठांचा चरणस्पर्श केल्याने दोन पिढ्यांमधील अंतर कमी करणारा दुवा तयार होतो; त्यामूळेच दोन पिढ्या समविचाराने एकत्र नांदून कौटुंबिक एकता तयार होते.
५) आपल्या सततच्या चरणस्पर्श करण्याच्या क्रियेने, आपल्या कंबरेची लवचिकता वाढीस लागून शरीरास उत्तम आरोग्य लाभते.
६) आपल्या अंगी संयमातून नम्रता येवून इतरांच्या सेवेची सवय आपल्या अंगी रुजते.
७) "जो झुकतो वा वाकतो तोच या जगी टिकतो", या जीवनसूत्रानुसार आपल्या जीवनाला, वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या कृपाछत्राने एक विशिष्ट स्थैर्य अत्यंत कमी कालावधीत लाभते!
थोडक्यात "आखडणे" हे प्रेताचे आपल्या व्यक्तिमत्वात दडलेले लक्षण नाहीसे होवून, आपल्या जीवनात "जिवंतपणा" येतो!
"चरणस्पर्शा"चे वरील सर्व फायदे लक्षात घेता, "चरणस्पर्श" हा एक वरदानात्मक संस्कार आहे हे निश्चित!
वरिष्ठांच्या वा सन्माननिय व्यक्तींच्या चरणस्पर्शाचे विधायक फायदे लक्षात घेवून, वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींना चरणस्पर्श करण्याचा हा भारतीय संस्कार संरक्षित व संवर्धित करुन; हा चरणस्पर्शाचा संस्कार संक्रमित करणे हिच खरी काळाची गरज आहे!
शेवटी स्पर्श असो वा चरणस्पर्श,
आपल्या प्रत्येक स्पर्शातून आपल्यातील माणूसकीयुक्त आदर वा भावनिक आधार त्या स्पर्श होणाऱ्या व्यक्तीपर्यंत आपल्याकडून पोहोचायला हवा!
© अनिल जाधव शिरपूरकर.
एका व्यक्तीने दुसऱ्या व्यक्तीला त्वचेद्वारे दिलेला भावनात्मक संदेश!
स्पर्श हा भावनात्मक संदेश असल्याने स्पर्श करणाऱ्या व्यक्तीच्या मनात कोणता भाव आहे हे त्या स्पर्श होणाऱ्या व्यक्तीला लगेचच समजते वा समजायलाच हवे!
म्हणजेच प्रत्येक भारतीयाला चांगला स्पर्श वा वाईट स्पर्श यांचा भावनात्मक संदेश ओळखता यायलाच हवा!
आणि फक्त चांगला भावनात्मक संदेश आपल्या स्पर्शातून इतरांना देता ही यायला हवाच!
आणि म्हणूनच एक व्यक्ती जेव्हा दुसऱ्या व्यक्तीला प्रत्यक्ष स्पर्श करते तेव्हा पुढील बाबी लक्षात ठेवाव्यात, कारण आपला स्पर्श हा केवळ आदरभावाचाच स्पर्श नव्हे, तर आपल्या स्पर्शातून माणूसकीचा मानसिक आधार इतरांना मिळायला हवा!
१) आपल्या कोणत्याही स्पर्शात कधीही विकारभाव नसावा.
२) आपण वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींना चरणस्पर्श करुन त्यांचा आशीर्वाद आपल्या मस्तकी धारण करतो, तेव्हा संबंधित वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या चरणस्पर्शाचा फक्त वरवरचा आव नसावा.
३) आपण कोणता भावनात्मक संदेश आपल्या स्पर्शातून देतोय, हे आपल्या प्रत्येक स्पर्शातून इतरांना समजते आणि आपल्या या प्रत्येक स्पर्शातूनच आपला मूळ स्वभाव ओळखला जातो!
म्हणूनच आपल्या प्रत्येक स्पर्शातून स्पर्श होणाऱ्या व्यक्तीला आदरभाव जाणवेल, असाच भावनात्मक संदेश आपल्या स्पर्शाद्वारे इतरांना जायला हवा!
वरील अर्थाची चारोळी आधी सादर करतो आणि "चरणस्पर्श" एक वरदानात्मक संस्कार या उपविषयाकडे वळतो!
* स्पर्श आणि चरणस्पर्श! *
कोणत्याही स्पर्शात नसावा विकारभाव,
चरणस्पर्शाचा नको फक्त वरवरचा आव;
हर स्पर्शातून ओळखला जातो स्वभाव,
प्रत्येक स्पर्शातून जाणवावा आदरभाव!
आता वळू या मानवतेच्या सर्वांत पवित्र स्पर्शाकडे! अर्थातच चरणस्पर्शाकडे!
चरणस्पर्श!
डोके नम्रतेने झुकवून, वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तीच्या पायांना स्पर्श करीत केलेला मनोभावे नमस्कार वा दंडवत म्हणजे चरणस्पर्श होय!
चरणस्पर्श करतांना आपल्यातील "मी"पणा सोडून "कमी"पणा घेतला जातो, म्हणूनच चरणस्पर्श हा एका आत्म्याने दुसऱ्या आत्म्याला समरसतेने केलेला प्रणिपात होय!
कळत-नकळत कुणाला तरी आपला पाय लागला तेव्हाही आपण नकळतपणे ज्या व्यक्तीला आपल्या पायाचा चुकून धक्का लागलाय, त्या व्यक्तीचाही आपण सहजपणे चरणस्पर्श करतो वा असे करावे!
आपल्या हिंदू धर्मात कोणतेही शुभ वा विधायक कार्य करण्यापूर्वी वरिष्ठांचे चरणस्पर्श करण्याची एक अतिशय चांगली परंपरा आहे!
आजही अनेक घरांमध्ये सकाळी उठल्यावर अथवा घराबाहेर जातांना वरिष्ठांचे चरणस्पर्श केले जावून त्यांच्या आशीर्वादाची शिदोरी पुढील कामांसाठी बरोबर नेण्याची पध्दत आहे!
* वरिष्ठांचे वा सन्माननिय व्यक्तींचे चरणस्पर्श केल्याने :
१) वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींबद्दल आपल्या मनात आदर कायम राहतो.
या आदरातून आपलेपणा तर येतोच, वरुन संबंधित वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्ती
व्यक्तींबद्दल मनात "आदरयुक्त भीती" तयार झाल्याने, या वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींचा मान राखण्यासाठी आपण आपल्या वर्तनात जाणीवपूर्वक विधायक बदल करतो; त्यामूळेच भविष्यात आपल्या हातून चुका वा पाप होण्याची शक्यता कमी होते!
२) वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या आशीर्वादरुपी मस्तक व पाठीवरील प्रेमळस्पर्शाने त्यांच्यातील धनात्मक उर्जेचा लाभ प्रत्यक्षपणे आपल्याला मिळतो.
३) वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या हृदयात आपल्याबद्दलच्या सहानुभूती व प्रेमविषयक एक विशिष्ट कोपरा तयार होवून, हे वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्ती आपल्याला केवळ मार्गदर्शनच नव्हे तर हरघडी मदत देण्याच्या मनस्थितीत असतात.
४) कनिष्ठांनी ज्येष्ठांचा चरणस्पर्श केल्याने दोन पिढ्यांमधील अंतर कमी करणारा दुवा तयार होतो; त्यामूळेच दोन पिढ्या समविचाराने एकत्र नांदून कौटुंबिक एकता तयार होते.
५) आपल्या सततच्या चरणस्पर्श करण्याच्या क्रियेने, आपल्या कंबरेची लवचिकता वाढीस लागून शरीरास उत्तम आरोग्य लाभते.
६) आपल्या अंगी संयमातून नम्रता येवून इतरांच्या सेवेची सवय आपल्या अंगी रुजते.
७) "जो झुकतो वा वाकतो तोच या जगी टिकतो", या जीवनसूत्रानुसार आपल्या जीवनाला, वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींच्या कृपाछत्राने एक विशिष्ट स्थैर्य अत्यंत कमी कालावधीत लाभते!
थोडक्यात "आखडणे" हे प्रेताचे आपल्या व्यक्तिमत्वात दडलेले लक्षण नाहीसे होवून, आपल्या जीवनात "जिवंतपणा" येतो!
"चरणस्पर्शा"चे वरील सर्व फायदे लक्षात घेता, "चरणस्पर्श" हा एक वरदानात्मक संस्कार आहे हे निश्चित!
वरिष्ठांच्या वा सन्माननिय व्यक्तींच्या चरणस्पर्शाचे विधायक फायदे लक्षात घेवून, वरिष्ठ वा सन्माननिय व्यक्तींना चरणस्पर्श करण्याचा हा भारतीय संस्कार संरक्षित व संवर्धित करुन; हा चरणस्पर्शाचा संस्कार संक्रमित करणे हिच खरी काळाची गरज आहे!
शेवटी स्पर्श असो वा चरणस्पर्श,
आपल्या प्रत्येक स्पर्शातून आपल्यातील माणूसकीयुक्त आदर वा भावनिक आधार त्या स्पर्श होणाऱ्या व्यक्तीपर्यंत आपल्याकडून पोहोचायला हवा!
© अनिल जाधव शिरपूरकर.
No comments:
Post a Comment